Oligopol (Kpss Alan Ders Anlatımı)

Kpss Ders Anlatımları

Oligopol

Birbirine etki edebilecek kadar az sayıda firmanın sonsuz sayıda alıcı ile karşı karşıya kaldığı piyasadır.

Alış verişe konu olan mal homojen ise ''tam /saf oligopol '',mal farklılaştırılmış (heterojen)ise farklılaştırılmış oligopol vardır.Çimento ,demir çelik,alüminyum ve diğer sanayi ürünleri üretimi tam /saf oligopolleridir.Genellikle,sadece fiyat önemlidir.Otomobil,buzdolabı,televizyon gibi elektronik ürün piyasalarında noksan oligopollerin örnekleridir.Burada hem fiyat hem de miktar önemlidir.

Firma Talep Eğrisi ve Firma Dengesi

Oligopol piyasasını diğer tüm piyasalardan ayıran en önemli özellik; Firmalar arasındaki bağımlılıktır.Firmadan herhangi birisi fiyatı düşürdüğünde veya,bir reklam kampanyası başlattığında yada,yeni bir modeli piyasaya sürdüğünde,rakipleri buna cevap vermektedir.Yani;Firmaların herhangi bir konudaki kararı,rakiplerinin

tepkisine bağlıdır.Bu nedenle,Oligopolcü firmalar kendi talep eğrilerini bilemezler,piyasa talep eğrisi ile karşı karşıyadırlar.

Firma davranışları rakiplerinin tepkisine bağlı olduğu için firma dengesini açıklayan bir teoride geliştirilmemiştir.Rakiplerin verebileceği olası her bir tepkiye göre farklı bir teoriler ortaya atılmıştır.

Bu teoriler Klasik/Anlaşmasız Modeller ve Anlaşmalı Modeller olmak üzere iki başlık altında toplayabiliriz.

Klasik Anlaşmasız Oligopoller                          Anlaşmalı Modeller  Oligopol

a)Cournot modeli                                                 a)Açık Anlaşma :kartel /tröst

b)Bertrand modeli                                                 b)Örtülü Anlaşma ;fiyat liderliği

c)Edgeworth modeli

d)Chamberlin modeli

e)Sweezy (dirsekli talep eğrisi)modeli

f)Stackelberg modeli

1)Klasik Anlaşmasız Modeller

a)Cournot modeli,ilk oligopol teorilerinden biridir.(1838 )

Birbirinin komşusu iki homojen mal üreten işletmenin olduğu piyasada ,her firma ne kadar mal üretip satacağı araştırılmaktadır.

Temel versayımları

İki firma vardır .(a ve b firması)

Üretim maliyetleri sıfırdır.

Mal homojendir.(mesela maden suyu gibi)

Malın homojen olmasından dolayı firmalar arası miktar rekabeti geçerlidir.

Firmalar kendi üretim düzeyleri belirlerken rakiplerinin üretim düzeylerini değiştirmeyeceklerini düşünürler.

Başlangıçta piyasada sadece a firması vardır.mr =o olduğu noktada dengeye gelir.piyasa talebinin yarısını üreterek karını maksimize eder.

İkinci firma b firması piyasaya girdiğinde ilk firmanın üretimi değiştirmeyeceği varsayımı altında a firmasının ürettiğinin yarısını üreterek kendi karını maksimize edecektir.

A firması buna misilleme olarak ,b'nin üretiminin yarısı kadar üretimi azaltarak kar maksimizasyonuna gidecektir.(kendi sattığı miktardan rakibinin sattığı miktarı çıkarttıktan sonra geriye kalan piyasa talebinin yarısını üretmektedir burada)

B'nin de tepkilerinin ardından son süreçte her bir firma ,piyasa talebinin üçte birini üretmiş olarak dengeye geleceklerdi.

Şayet piyasada ikiden fazla firma bulunuyorsa ,m/m+1.qd bu piyasada maliyet sıfır olduğu için tamamı kardır. 

Her zaman karşılanmayan bir talep mevcuttur. Modele göre ,her firmanın üretimi diğer firmanın üretimine bağlıdır. Modeli tepki fonksiyonları ilede gösterecek olursak, q1=f(q2)=a_bq2/2b q2=f(q1)=a-bq1/2b

B)Bertrand Modeli:

1883 Yılında Geliştirilen Bir Modeldir.Bu Modelde Rekabet Fiyat Alanındadır.Talep Eğrileri Birbirine Benzeyen Firmalar ,Rakiplerinin Fiyatı Değiştirmeyeceği Varsayımından Hareketle Fiyat Tespiti Yapmaktadırlar. Firmalar Arası Rekabet Sonucu P=Mc Olabilmekte Yani Tam Rekabet Sonucuna Ulaşılabilmektedir.Ancak Maliyetler Sıfır Olduğu İçin Fiyat Sıfıra Bile İnebilmektedir.Buda Arkadaşlar Malın Serbest Bir Mal Haline Gelmesi Demektir.

C)Edgeworth Modeli:

Bu Model Hem Cournot Hemde Bertrand Modelinin Varsayımları Kullanılmaktadır.Yani Rekabet Hem Miktar Hemde Fiyat Alanındadır.Rakibinin Miktar Ve Fiyatının Değiştirmeyeceği Varsayımına Dayanır Yani.Üretim Maliyetleri Sıfır Ve Malın Homojen Varsayımları Geçerlidir.Bununla Birlikte Firmaların Üretim Kapasitelerinin Sınırlı Olduğu Bir Tek Firmanın Tüm Talebi Karşılamayacağını da Kabul Edilmektedir.

Edgewort A Göre ,Fiyat Rekabeti Sonucunda Fiyat Ve Miktar Sürekli Dalgalanacak Denge Fiyatı Ve Miktarı Ortaya Çıkmayacaktır.

Bu Rekabet Sonucunda Fiyat En Alt Düzeye Kadar Düşecek Ama Fiyat Bu Düşük Düzeyde Kalmayacaktır.Çünkü Firmalardan Biri ,Diğer Firmanın Müşterisinin Kendisine Kaymayacağını Düşünerek Fiyatı Yükseltebilmekte Ve Böylece Fiyat İlk Belirlenen Düzeye Doğru Salınabilmektedir.

D)Chamberlin Modeli(Paylaşılmış Monopol);Bu Modelin Diğer Üç Modelden En Üstün Yanı,!!!!!!!!Firmaların Geçmişten Ders Aldıkları Karşılıklı Bağımlılıklarının Farkında Olduklarıdır.Her İki Firma Bağımlılıklarını Farkında Oldukları İçin ,Sonuçta Eşit Miktarda Üretip Aynı Fiyattan Satarken Monopolcü Karı Elde Edebileceklerdir.

E)Sweezy (Dirsekli Talep Eğrisi)Fiyat Katılığını Açıklamaya Çalışan Ve 1939 Yılında Paul Sweezy Tarafından Ortaya Atılmıştır.Modelde Piyasa Fiyatının Neden Hangi Düzeyde Oluştuğu Değilde ,Maliyetlerde Önemli Değişmeler Olsa Bile Fiyatların Nasıl Katı Olacağı Nı Açıklamaya Çalışır.

Modelin Temel İki Varsayımı Bulunmaktadır.

----------Piyasada İki Tür Talep Eğrisi Vardır.Firmanın Kendi Talep Eğisi Ve Endüstri /Piyasa Talep Eğris

-----------Firma Satış Fiyatını Düşürdüğünde Rakipleride Fiyatı Düşürmekte,Firma Fiyatları Arttırdığında Rakipleri Fiyatlarını Arttırmamaktadır.

Sonuçta!!!!!!!Dengenin İstikrarlı Ve Fiyatların Katı Olduğudur.

F)Stackelberg Modeli,;Stackelberg E Göre Cournot Modelinin Geçerliliği Firmaların Tepki Fonksiyonlarını Tahmin Etme Başarısına Bağlıdır.Hangi Firma Rakibinin Tepki Fonksiyonunu Daha Önce Tahmin Ederse O Firma Lider Veya Merkez ,Diğeri Uydu Yada Takipçi Firma Halini Alır.

Modelde Toplam Üretim Cournot Modelinden Daha Büyük ,Fiyat Düzeyi Daha Düşüktür.Cournot Noktasının Üstünde Ve Kar Daha Büyüktür.