Tam Rekabet Piyasasında Denge Ve Yaklaşımları

Tam Rekabet Piyasasında Denge Ve Yaklaşımları (Kpss A 2012 Soru Gelme İhtimali Yüksek Konular)

Kpss A Grubu İktisat Sınavda Soru Gelme İhtimali Yüksek Konular

 Piyasa Dengesi Ne Demektir?

Piyasa dengesi bir maldan talep edilen miktarın arz edilen miktara eşit olması demektir.başka bir ifadeyle piyasa dengesinin sağlandığı durumda bir arz fazlası veya bir talep fazlası söz konusu değildir.

Piyasa dengesi analizi çerçevesinde dengenin istikrarlı olduğu kabul edilir.dengenin istikrarlı olması demek piyasa arzı ve piyasa talebinin eşit olduğu bir denge noktasının varlığı halinde piyasanın bu noktaya mutlaka ulaşması demektir. İstikrarlı bir denge varsayımı ,bir piyasada başlangıçta dengesizlikler oluşsa bile bu dengesizliklerin denge fiyatının oluşması aracılığı ile bir şekilde mutlaka giderilecek olması demektir.

İktisadi olayların zaman faktörü dikkate alınarak değerlendirilmesinde piyasa dengesinin istikrarlılığı statik ve dinamik olmak üzere iki şekilde incelenir.ayrıca bunlara statik analizin özel bir türü olan mukayeseli statik analizde ekleyebiliriz.

1) Statik Analiz;statik analizde piyasa dengesinin belli bir zaman diliminde oluştuğu varsayılarak zaman faktörü dikkate alınmaz .statik analiz piyasa dengesini oluşturan mekanizmanın işleyiş sürecinde belli bir andaki fonksiyonel ilişkileri dikkate alır.dengenin yeniden kurulması fiyatlardaki veya arz -talep edilen mal miktarındaki bir değişmeyle sağlanabilir.
A) Walrasgil Fiyat İntibakı (fiyat değişimi aracılığı ile dengenin sağlanması)

Walras ,a göre piyasa arz ve talep miktarını malın fiyatı belirler.eğer fiyatta bir yükselme talep fazlasını azaltıyorsa veya fiyatta bir düşme arz fazlasını azaltıyorsa piyasa istikrarlıdır.

!!Eğer Talep Fazlası Pozitif İse (Arz Fazlası Negatifse)Malın Fiyatı Artar.

!!Eğer Arz Fazlası Pozitif İse(Talep Fazlası Negatif)Malın Fiyatı Düşer.

Tam Rekabet Piyasası

Yukarıdaki Şekilde P1 Fiyat Düzeyinde AB Kadar Arz Fazlası Oluşmuş Bu Fazla Fiyatı P2Düzeyine Düşürmüştür.

P3 Fiyatında İse CF Kadar Bir Talep Fazlası Oluşmuş ,Buda Fiyatı P2 E Yükseltmiştir.P2 Fiyatta İse Görüldüğü Gibi Piyasa Dengesi Sağlanmıştır.

B)Marshallgil Miktar İntibakı (Miktar Değişimleri İle Dengenin Sağlanması)

Marshall A Göre ,Fiyat Düzeyini Arz Edilen Miktar Belirler.Piyasada Mal Miktarı Olması Gerekenden Az İse Talep Fiyatı Fazlası;Olması Gerekenden Çok İse ,Arz Fiyatı Fazlası Oluşacaktır.

Soru Gelme İhtimali Yüksek Konular)

Yukarıdaki Şekilde ,Q1 Kadar Mal İçin Talep Fiyatı P1 ,Arz Fiyatı P2 Olarak Oluşmuş ve P1P2 Yada AB Kadar Talep Fiyatı Fazlası Meydana Gelmiştir.Malın Arz Edilen Miktarı Q2 Ye Çıkarılarak Bu Talep Fiyatı Fazlası Ortadan Kaldırılmıştır. Q3 Kadar Mal İçin İse ,Arz Fiyatının Talep Fiyatını Aştığı CF Kadar Kadar Arz Fiyatı Fazlası Oluşacağı Görülmektedir.Bu Durumda Üretim Ve Satış Hacmi Q2 Ye Düşürülerek Dengeye Gelinecek Ve Arz Talep Fiyatı Eşitlenmiş Olacaktır.

Piyasa Dengesinde Değişmeler
Arz Ve Talep Eğrileri Birlikte Piyasa Dengesini Belirler.Bu Eğrilerden Sadece Birinin Değişmesi İle de Piyasa Dengesi Değişir.Talebin Değişmesi ;Arz Sabit İken,Mala Olan Talebin Azalması Durumunda Malın Denge Fiyatı Ve Miktarı Azalır.Bu Durumda Talebin Azalması ,Arz Fazlası Oluşturur.Buda Fiyatın Ve Arz Edilen Miktarın Azalmasına Sebep Verir.Aşağıdaki Şekilde Bu Durum Görülmektedir.

Şimdi Arz Sabit İken Mala Olan Talebin Arttığını Varsayalım.Denge Fiyatı Ve Miktarı Artar.Çünkü Talep Fazlası ,Fiyatın Yükselmesine Ve Böylece Talep Edilen Miktarın Azalmasına Yol Açar.

Kpss A 2012 

Arzın Değişmesi:Talep Sabit İken Arzın Azalması Durumunda Denge Fiyatı Artarken ,Denge Miktarı Azalır.Arzın Azalması Talep Fazlası Oluşturur,Buda Fiyatın Yükselmesine Ve Arz Edilen Miktarın Artmasına Yol Açar.Böylece Oluşan Talep Fazlasıda Giderilmiş Olur.Aşağıdaki Şekilde S2 Den S1 E Kayması Bu Durumu İfade Etmektedir.

Şimdi Talep Sabit İken Arzın Arttığı Durumu İrdelemeye Çalışalım.Oluşacak Arz Fazlası Fiyatın Düşmesine Ve Böylelikle Talep Edilen Miktarın Artmasına Sebep Olacaktır.Bu Dururumda Başlangıçta Oluşan Arz Fazlası Giderilmiş Olur.S2 De Bu Durumu Göstermektedir.

Arz Ve Talebin Birlikte Değişmesi
Arz Ve Talep Birlikte Değiştiğinde Denge Fiyatının Ve Miktarının Nasıl Etkileneceği Önceden Belli Değildir .Denge Fiyt Ve Miktarının Hiç Etkilenmemeside Mümkün Olabilmektedir.Eğer Talep ,Arza Göre Daha Fazla Artarsa ,Denge Fiyatı Yükselir.(Aşağıdaki Grafikte Olduğu Gibi)

Kpss A Grubu 2012 

Arzın Talebe Göre Daha Fazla Artması Durumunda İse Denge Fiyatı Azalır.(Buda Sağ Taraftaki Grafikte Gözükmektedir)

Soru Gelme İhtimali Yüksek Konular

Piyasa Dengesine Müdahale 

Hükümet Malın Piyasada Alınıp Satılacağı En Yüksek Fiyatı Belirlediğinde ,Malın Fiyatına Bir Tavan Getirmiş Olur.Genellikle Tüketicileri Korumak Adına Denge Fiyatının Altında Bir Fiyat Belirlenir.Bu Fiyatta Satın Almak İçin Bir Talep Fazlası Oluşur.Bu Yüzden Devlet Tavan Fiyat Belirledikten Sonra Malın Tüketiciler Arası Dağılımınıda Düzenlemek Zorunda Kalabilirler.Tüketiciler Kupon Dağıtımı Yöntemiyle Hem Söz Konusu Olan Tüketim Hacmini Hemde Fiyatında Düzenlemiş Olurlar.

Kpss A 2012 

Yukarıdaki Grafikte Görüldüğü Üzere ,Malın Denge Fiyatı P2 İken Devlet P1 Olarak Tavan Fiyat Belirlerse Q1Q3Kadar Bir Talep Fazlası Oluşur.Kuyruk Uygulamasında Malın Tüketicilere Olan Gerçek Maliyeti ,Tavan Fiyatı İle Tüketicilerin Kuyruklarda Mağaza Önlerinde Harcadıkları Zamanın Fırsat Maliyetleri Toplamına Eşit Olur.Buda Mantıklı Olarak Malın Fiyatının Pahalılaşmasına Yol Açacaktır.Yani Fiyat P3 Lere Yükselecektir. Buda Q1 Q3 Kadar Mal Piyasası OP3 Fiyatından İşlem Gören Yeni Karaborsacının Toplam Haksız Kazancı P1P3AB Alanı Kadar Olacaktır.

Sınavlarda Sık Sık Karşılaştığımız Bir Konu Üzerine Değinmekte Fayda Fayda Var Arkadaşlar .Peki Denge Fiyatının Üzerinde Bir Fiyat Uygulaması Yapılırsa Tavan Fiyat Ne Olacak?Tavan Fiyatın Etkin Olabilmesi İçin Denge Fiyatının Altında Belirlenmesi Şarttır Arkadaşlar!!!!

Ancak Tavan Fiyat Uygulaması ,Daha Çok Karaborsa Fiyatı Adını Verdiğimiz Vede Denge Fiyatının da Üstünde Bir Fiyattan Kendisini Gösterecektir.Tavan Fiyat Uygulaması İle Karaborsa Süreci Genellikle Birlikte Çalışır .Gerek Savaş Gerek Kriz Dönemlerinde Gerekse Yüksek Enflasyon Dönemlerinde Getirilen Fiyat Kontrolleri Bu Uygulamaya Verilecek En Güzel Örneklerdendir.

Taban Fiyat Uygulaması:
Malın Piyasada Alınıp Atılacağı En Düşük Fiyatın Hükümet Tarafından Belirlenmesine Denir.Hükümetin Piyasaya Dolaysız Müdahale Aracı Taban Fiyatı Uygulamasına gitmesine Sebepte İki Amacı Vardır.

A)Fiyat Desteği İle Çifçileri Korumak 

B)Asgari Ücret İle İşçileri Korumak

Hükümet Çifçilere ,Ürünün Fiyatının Destekleme Fiyatının Altına Düşmemesini Garanti Eder.Bu Uygulama Sonucu Arz Fazlası Oluşur.Buda Çifçi,Leri Düşündüklerinden Daha Fazla Üretim Yapmaya Teşvik Eder.

Fiyat Desteği Grafiği

Yukarıda Şekilde İncelediğimiz Gibi Hükümetin Fiyatı Pg Olarak Belirlemesi İle AB Aralığı Kadar Bir Arz Fazlalığı Oluşur.Önceden Oq1 Kadar Malı P1 Fiyttan Satan Çifçiler ,Fiyat Desteği Uygulaması İle 0q2 Kadar Ürünü Pg Fiyatından Tüketicilere Vede Q2q3 Kadar Ürünüde Pg Fiyattan Hükümete Satarak Hasılatlarını Arttırmış Olurlar.

Uygulamayı Tüketiciler Açısından İrdelemeye Baktığımızda ,Önceden Oq1 Kadar Ürünü P1 Gibi Bir Fiyattan Satın Alırken ,Uygulamadan Sonra Oq2 Kadar Ürünü Pg Gibi Yüksek Bir Fiyattan Aldıkları Gözükür.Demek ki Daha Az Ürün Alıp Hemde Daha Fazla Fiyat Ödeyerek Bir Tüketici Kaybıyla Karşı karşıya Kalmışlardır.Hükümet Bu Taban Fiyat Uygulamasıyla Çifçinin Elinden Ürününü Almayı da Garanti Etmişti .İşte Oluşan Bu Arz Fazlasını Aldı Ve Tamamını İhraç Edemedi Ve Elinde Kaldı .Bu Durumda Ürünün İmhasına Gitmekten Başka Çaresi Kalmayacaktır.Buda Pek Tabide Bir Toplumsal Maliyettir.En Başta Zaten Çifçiyi Fazla Üretime Teşvik Ederek Kaynak Tahsisi Sorununa Sebep Olmuştu.Diğer Yandan Ödenen Vergilerinde Verimsiz Alanlarda Kullanılmasına Sebebiyet Vermiştir.Şimdi Değinilecek Konu Önemlidir.


Öte Yandan Tüketicilerin Çifçilere Yaptıkları Ödemelerin Fiyat Desteği Sonrası Artması Veya Azalması P1Pg fiyat Aralığında Ürünün Talep Esnekliğine Bağlıdır.Eğer Talep Esnekliği Birden Büyükse( Ed>1 )


Tüketiciler Fiyatı Artan Üründen Tüketimlerini Kısacakları İçin Yaptıkları Ödemede Azalacaktır.Eğer Ki Ed<1 İse ,Bu Durumda Ürünü Daha Yüksek Fiyattan Ve Daha Az Tüketmek Zorunda Kalacaklar Ve Üstelik Daha Fazla Ödeme Yapacaklardır.


Şimdi Geldik Hükümetin Taman Fiyat Kapsamındaki İşçileri Korumaya Yönelik Asgari Ücret Uygulamasına İlk Önce Belirtelim ki Bu Uygulamanında Etkili Olabilmesi İçin Denge Ücretlerin Üzerinde Belirlenmesi Şarttır.

Asgari Ücret Uygulaması

Yukarıdaki Şekilde Gördüğünüz Gibi ,Serbest Piyasa Koşulları L1 Kadar İş gücü W1 Ücret Düzeyinde İstihdam Edilirken ,Hükümetin İşçileri Korumak Amacıyla Wg Gibi Minimum Ücret Olarak Belirlemesiyle AB Aralığı Kadar İşgücü arzı Fazlalığı (İşsizlik)Oluşmaktadır.Bunun Sonucunda Piyasa Fiyatında Ve Koşullarında Çalışmak İsteyenler İş Bulamayacaktır.Ortaya Çıkan Bu İş gücü Arzı Fazlalığı Piyasa Fiyatının Altında Bir Ücrete Bile Razı Olarak Yine Karaborsa Durumu Ortaya Çıkacaktır.

Esneklik Ve Verginin Yansıması
Hükümet Vergileme Yolu İle Piyasayı Etkilemektedir.Mallar Üzerinden Spesifik Ve Advalorem Vergi Olmak Üzere İki Değişik Dolaylı Vergi Almaktadır.

Spesifik Vergi;Malın Fiziki Birimi Üzerinden Alınan Vergidir.Türkiyede Uygulanan Motorlu Taşıtlar Vergisi Tipik Bir Spesifik Vergidir. Advalorem Vergi İse

Malların Satış Değerlerinin Yüzdesel Olarak Hesaplanan Vergilerdir.Gelir Ve Kurumlar Vergiside Verilebilecek Örnekleridir.

Spesifik Bir Vergi Alındığında ,Malın Arz Fiyatı Bu Vergi Kadar Artacağı İçin Arz Eğrisi Sola Kayacaktır.Bu Durumda Malın Piyasa Fiyatı Yükselecek ,Satış Hacmi İse Düşecektir.Diğer Bir Taraftan Hükümet Tarafından Alınan Bu Vergilerin Üreticiler Ve Tüketiciler Arasında Bölüşülmesine Vergi Yansıması Denilmektedir.Spesifik Bir Verginin Tüketiciler Tarafından Ödenen Kısmı ,Verginin Vergi Öncesi Piyasa Fiyatında Yol Açtığı Artışa Eşittir..Örneğin Bir Litre Benzinin Vergi Öncesi Fiyatı 5tl,Vergi Sonrası Fiyatı 7 TL İse,Ceteris Paribus ,Hükümetin Bir Litre Benzinden Aldığı Spesifik Verginin 2 TL Si Tüketici Tarafından Ödenir.Verginin Üreticiler Tarafından Ödenen Kısmı İse,Vergi İle Verginin Tüketiciler Tarafından Ödenmeyen Kısmına Eşittir.Örneğin ;Bir Litre Benzinden Alınan 3 TL Lık Vergi Söz Konusu İse ,Verginin Üretici Tarafından Ödenen Kısmı 3-2=1 TL Olacaktır.

Verginin Üreticiler Ve Tüketiciler Tarafında Dağılımı İncelendiğinde Hangi Tarafın Vergiyi En Çok Ödeyeceği Talep Esnekliklerine Bağlıdır.Esnekliği Az Olan Taraf Verginin Daha Büyük Bir Kısmını Ödeyeceğini Burada Rahatlıkla Söyleyebiliriz.

Aşağıda Esneklik Durumlarına Göre Net Bir Şekilde Vergi Yansımalarını Grafik sel Bir Şekilde de Görüyorsunuz !!!Talep esnekiği sıfır olduğu için verginin tamamını tüketici ödeyecektir.

Kpss A 2012 

Arz ve Talep Esneklikleri

     Tüketicinin Ödediği Vergi Miktarı